τοπικά ιε΄: Κριτική Δημοσιότητα στη Σύγχρονη Ελλάδα

Αναφορές

Στον καθένα πρέπει να είναι ελεύθερη η δημόσια χρήση της λογικής δύναμής του, και αυτή η χρήση είναι η μόνη που μπορεί να φέρει διαφωτισμό στους ανθρώπους. […] Mε τον όρο «δημόσια χρήση» της λογικής δύναμης εννοώ τη χρήση που κάνει κάποιος ως συγγραφέας καθώς απευθύνεται σε ολόκληρο το αναγνωστικό κοινό του.[Immanuel Kant, “Aπάντηση στο ερώτημα: Tι είναι διαφωτισμός;”, στο Mendelson κ.ά., Tι είναι Διαφωτισμός, Aθήνα 1989: Κριτική, σ. 22]

Υπάρχει Διαφωτισμός όταν η καθολική, η ελεύθερη και η δημόσια χρήση του Λόγου υπερτίθενται η μία της άλλης. […] Σε κάθε περίπτωση, το ερώτημα είναι να μάθουμε πώς η χρήση του Λόγου μπορεί να λάβει τη δημόσια μορφή που απαιτείται, πώς η τόλμη να γνωρίσουμε μπορεί να υπάρξει ολοφάνερα, τη στιγμή που τα άτομα υπακούουν όσο το δυνατόν πιο πειθήνια. […] Η κριτική αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, το εγχειρίδιο του Λόγου που ανδρώθηκε μέσα στο Διαφωτισμό· και, αντιστρόφως, ο Διαφωτισμός είναι η εποχή της κριτικής. [Michel Foucault, Tι είναι διαφωτισμός;, Aθήνα 1988: Έρασμος, σ. 13-14]

Η Γαλλική Επανάσταση προκάλεσε ένα κύμα πολιτικοποίησης της δημοσιότητας που αρχικά ενδιαφερόταν για τη λογοτεχνία και την κριτική της τέχνης.[Jürgen Habermas, Αλλαγή δομής της δημοσιότητας, Αθήνα 1997: Νήσος, σ. 12]

Η αστική δημοσιότητα μπορεί κατ’ αρχάς να νοηθεί ως η σφαίρα των ιδιωτών που απαρτίζουν ένα κοινό· οι ίδιοι δεν αργούν να χρησιμοποιήσουν τη ρυθμιζόμενη από τις αρχές βάσει κανονισμών δημοσιότητα εναντίον της ίδιας της δημόσιας εξουσίας, σε μια αντιπαράθεση για τους κανόνες επικοινωνίας […]. Ιδιάζον και χωρίς ιστορικό προηγούμενο είναι το μέσο έκφρασης σε αυτή την πολιτική αντιπαράθεση: ο δημόσιος διαλογισμός.[Habermas, Αλλαγή…, σ. 83]

Στους θεσμούς της κριτικής της τέχνης, στην οποία περιλαμβάνονταν και οι κριτικές της λογοτεχνίας, του θεάτρου και της μουσικής, συγκροτείται η κρίση τού μη ειδικού μέσα σε ένα κοινό ώριμο ή αποφασισμένο να ωριμάσει. Το νέο επάγγελμα που αντιστοιχεί σε αυτή την κριτική λειτουργία λαμβάνει στο ιδίωμα της εποχής την ονομασία τεχνοκρίτης. Το έργο που αναλαμβάνει έχει έναν ιδιότυπα διαλεκτικό χαρακτήρα: ο ίδιος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως εντολοδόχο του κοινού και ταυτόχρονα ως παιδαγωγό του. [Habermas, Αλλαγή…, σ. 99]

Ο διαλογισμός του αναγνωστικού κοινού τείνει να μετατραπεί σε «ανταλλαγή ρήσεων για το προσωπικό γούστο, για τις προσωπικές προτιμήσεις» των καταναλωτών – ακόμα και οι κουβέντες για τα καταναλωνόμενα, η «δοκιμασία των καλαισθητικών γνώσεων», γίνονται μέρος της ίδιας της κατανάλωσης. Ο κόσμος που παράγεται από τα μαζικά μέσα είναι δημοσιότητα μόνο κατ’ επίφαση· αλλά και η ακεραιότητα της ιδιωτικής σφαίρας, για την οποία οι καταναλωτές λαμβάνουν τη διαβεβαίωση, είναι αυταπάτη. [Habermas, Αλλαγή…, σ. 251]

Μέσα από τέτοιες σχέσεις πραγμάτων θα μπορούσε να εξηγηθεί και η απόσχιση της «διανόησης» από τα αστικά στρώματα των μορφωμένων […]. [Habermas, Αλλαγή…, σ. 254]

Η κατάρρευση της λογοτεχνικής δημοσιότητας συνοψίζεται […] σε αυτό το φαινόμενο: καμιά απήχηση δεν βρίσκει πια ένα στρώμα των μορφωμένων που διαπαιδαγωγήθηκε για να μπορεί να κάνει δημόσια χρήση της διάνοιάς του· το κοινό διασπάστηκε σε μειονότητες μη δημόσια διαλογιζόμενων ειδικών και τη μεγάλη μάζα των δημόσια υποδεχόμενων καταναλωτών. Έτσι έχασε πια την ειδική μορφή επικοινωνίας ενός κοινού. [Habermas, Αλλαγή…, σ. 255-256]

Στις επιστήμες (εκτός από τομείς όπως η ιατρική, η τεχνολογία και τα νομικά, όπου η θεμελιώδης raison d’ être είναι μια εξωτερική κοινωνική ανάγκη), η έκδοση επιστημονικών περιοδικών, ή ίδρυση εταιριών και η επιδίωξη μιας ειδικής θέσης στο σύνολο της διδασκαλίας, είναι γεγονότα που συνήθως συνδυάστηκαν με την αποδοχή ενός πρώτου Παραδείγματος [Τhomas Kuhn, H δομή των επιστημονικών επαναστάσεων, Θεσσαλονίκη 1987: Σύγχρονα Θέματα, σ. 83-84]

Και ο πιο απόκρυφος ποιητής και ο πιο αφαιρετικός θεολόγος ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο από τον επιστήμονα για τη γνώμη του κοινού πάνω στη δημιουργική του δουλειά [… ]. Ακριβώς επειδή δουλεύει μόνο για ένα κοινό συναδέλφων, ένα κοινό που μοιράζεται μαζί του τις ίδιες αξίες και πεποιθήσεις, ο επιστήμονας είναι σε θέση να θεωρήσει δεδομένο ένα συγκεκριμένο σύνολο αρχών. […] Αντίθετα με το μηχανικό, πολλούς γιατρούς και τους περισσότερους θεολόγους, ο επιστήμονας δεν είναι αναγκασμένος να επιλέξει προβλήματα που απαιτούν επειγόντως λύση […]. Και σ’ αυτό το σημείο είναι ενδεικτική η αντίθεση ανάμεσα σε ειδικούς των φυσικών επιστημών και σε ειδικούς πολλών κοινωνικών επιστημών. [Kuhn, H δομή …, σ. 247]

Ένας από τους ισχυρότερους, άγραφους ακόμη, κανόνες της επιστημονικής ζωής είναι η απαγόρευση της προσφυγής, για επιστημονικά θέματα, στην κρατική ηγεσία ή στο ευρύ κοινό. [Kuhn, H δομή …, σ. 251]

Η πρώτη μου απόπειρα να αναλύσω το «πνευματικό πεδίο» σταμάτησε στις άμεσα ορατές σχέσεις μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων στην πνευματική ζωή: οι αλληλοδράσεις μεταξύ των συγγραφέων και των κριτικών ή μεταξύ των συγγραφέων και των εκδοτών είχαν καλύψει τις αντικειμενικές σχέσεις μεταξύ των σχετικών θέσεων των μεν και των δε εντός του πεδίου, δηλαδή της αόρατης δομής που καθορίζει τη μορφή των φαινομενικών αλληλεπιδράσεων. [Πιερ Μπουρντιέ, Μικρόκοσμοι, Αθήνα 1992: Δελφίνι, σ. 80-81]

Θα μπορούσα να υπερασπιστώ το θέμα του βιβλίου μου με το επιχείρημα ότι η κριτική δεν είναι ένα επιφανειακό παράρτημα της λογοτεχνίας, αλλά ο αναγκαίος άλλος της εαυτός (το κείμενο δεν μπορεί να πει όλη του την αλήθεια), ή ότι η ερμηνευτική συμπεριφορά είναι απείρως περισσότερο κοινή από την κριτική και ότι, κατά συνέπεια, το ενδιαφέρον τούτης της τελευταίας βρίσκεται στο ότι δίνει επαγγελματικό κατά κάποιον τρόπο χαρακτήρα σ’ αυτή τη συμπεριφορά, εκθέτοντας στην κοινή θέα μια πρακτική που, σε άλλες περιπτώσεις, μένει ασυνείδητη. [Τσβετάν Τοντορόφ, Κριτική της κριτικής, Αθήνα 1994: Πόλις, σ. 19]

Πλαίσιο

Οι όροι συγκρότησης του δημόσιου χώρου ως πεδίου άσκησης κριτικής διαμορφώνονται στη μεταπολεμική Ελλάδα υπό συνθήκες πολιτικής αστάθειας αλλά και αυταρχικής κυριαρχίας, κοινωνικής πόλωσης και ασύμμετρης ανάπτυξης, πολιτιστικών και πολιτισμικών αναχρονισμών και περιορισμένης πρωτογενούς φιλοσοφικής, επιστημονικής και καλλιτεχνικής παραγωγής. Ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον έχει η συντριπτική κυριαρχία των θεσμών πάνω στην επιστημονική δραστηριότητα μετά το 1950 καθώς και αναπροσαρμογές της μέχρι σήμερα.

Το «στελεχικό δυναμικό» και των τριών τομέων -φιλοσοφίας, επιστήμης και τέχνης- (δια)μορφώνεται σε μεγάλο βαθμό στο εξωτερικό και αφενός «μεταφέρει» γνώση και παραδείγματα, αφετέρου παρεμβαίνει «μονοδιάστατα» (πρωτίστως από την πλευρά του πομπού και του κρίνοντος) στη δημοσιότητα. Η ίδια δε η δημοσιότητα αυτή είναι μάλλον πολιτική και γενική, παρά «κλαδική» και ειδικών.

Οι ιδιαιτερότητες των κοινωνικών όρων συγκρότησης της δημοσιότητας διαφοροποιούνται αλλά και εντείνονται κατά την περίοδο μετά τη μεταπολίτευση, που βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του εργαστηρίου. Κάτι τέτοιο ισχύει τόσο για την (αρχική τουλάχιστον) πολιτικοποίηση της κριτικής αλλά και των όρων του δημόσιου (δια)λόγου, όσο και για την «εισαγωγή» υποδειγμάτων, μεθοδολογικών και επιστημολογικών προτύπων, κυρίως όμως κλαδικών οροθετήσεων και κερματισμού των κοινοτήτων.

Η «μαζικοποίηση» του πανεπιστημίου και των ακαδημαϊκών επαγγελμάτων, ο πολλαπλασιασμός των εκδόσεων και η δημιουργία χώρων και θεσμών δεν μοιάζει να εξασφάλισε όρους κριτικής, όρους αντιπαράθεσης και διυποκειμενικού ελέγχου επιχειρημάτων, ούτε όμως και να αποκατέστησε όρους επικοινωνίας με το κοινό – όρους που προϋποθέτουν τη συγκρότηση του ίδιου του κοινού σε κριτικό υποκείμενο αλλά και την ουσιαστική λειτουργία των μέσων.

Ζητήματα

Το ιστορικό πλαίσιο της μεταπολεμικής και μετεμφυλιακής Ελλάδας.
Ιδιαιτερότητες της ελληνικής κοινωνίας και των ιδεολογικών σχέσεων εξουσίας.
Πολιτικές συνθήκες, πολιτικοποίηση και πολιτικά όρια της επιστημονικής και καλλιτεχνικής δραστηριότητας.
Υλικοί και υποκειμενικοί όροι (μορφωτικό κεφάλαιο) της πνευματικής παραγωγής.
Από το λόγιο στο διανοούμενο.
Ο ιδιαίτερος ρόλος της εφημερίδας.

Φιλοσοφία, επιστήμες και τέχνη στη σύγχρονη Ελλάδα, η διανόηση και οι βιογραφίες της.
Η διαφορά θεωρητικών και θετικών επιστημών στην Ελλάδα, η ανάπτυξη των λεγόμενων τεχνικών κλάδων.
Επιστήμη και κοινό.
Τέχνη και κοινό.
Τρόποι και όρια της κριτικής.
Επιστημονικές και καλλιτεχνικές κοινότητες.
Παραδείγματα και διαμάχες.
Πανεπιστήμια και ακαδημίες.
Περιοδικά και εκδόσεις.
Η κυριαρχία του θετικισμού στις διάφορες μορφές του και ο ετεροπροσδιορισμός των αντιδράσεων σε αυτόν.
Η εχθρότητα έναντι των εννοιών και η απαίτηση ευρύτερης απεύθυνσης των επιστημόνων και των διανοουμένων.
Η αυτοκατανόηση των κλάδων.

Αναδιατάξεις της ελληνικής κοινωνίας από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα.
Η «κληρονομιά» της μεταπολίτευσης – Πολιτική και ιδεολογία, αξίες και ενδιαφέροντα, παρεμβάσεις και χειραγωγήσεις.
Η στελέχωση των επιστημονικών και καλλιτεχνικών κοινοτήτων, νέες βιογραφίες.
Νέες επιστημονικές ήπειροι: φιλοσοφία και κοινωνικές επιστήμες.
Οι αντιστάσεις: φιλολογία και ιστορική αφήγηση.
Η Ελλάδα μεταξύ αναλυτικής και ηπειρωτικής παράδοσης.
Επιστημονικές και καλλιτεχνικές ταυτότητες υπό διεκδίκηση.
Το πνεύμα και το χρήμα. Συμβολικό και οικονομικό κεφάλαιο και διανοητική –επιστημονική πρακτική.

Ο δημόσιος χώρος σήμερα: Νέοι φορείς, νέοι θεσμοί.
Το «μαζικό» πανεπιστήμιο, η ακαδημαϊκή κοινότητα και η (δια)μόρφωση της, κλάδοι και τμήματα.
«Παραδοσιακές» αντιστάσεις στην ανάπτυξη φιλοσοφικού λόγου και διαλόγου.
«Παραδοσιακές» αντιστάσεις στην ανάπτυξη φιλοσοφικού – θεωρητικού λόγου και διαλόγου.
Το ζήτημα της δημιουργίας σχολών.
Κυριαρχία και ουσιαστική αδυναμία των θεσμών – ο ρόλος των προσώπων.
Επιστημονικές εταιρείες, συνέδρια, επιστημονικά περιοδικά.
Διεπιστημονικότητα και παραδειγματικές συγκροτήσεις – τάσεις στη διαφοροποίηση ή ομογενοποίηση των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών – κοσμοθεωρητικές ομαδοποιήσεις.
Τα μέσα και η (φιλοσοφική, καλλιτεχνική, επιστημονική) δημοσιότητα – εξειδικευμένα και «αδαή» μέσα – συνθήκες λειτουργίας και συμμετοχής.
Το κοινό: παίδευση (εκπαίδευση στη φιλοσοφία, στην τέχνη, στις επιστήμες) και διαφώτιση, δυνατότητες και τρόποι συμμετοχής, άρθρωση και οργάνωση της κριτικής, συμμετοχή στον ορισμό των (προς αντιμετώπιση από τους οργανωμένους λόγους) προβλημάτων και θεμάτων.

Όροι, συνθήκες, μέσα, φορείς και είδος λόγου της κριτικής στη λογοτεχνία, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη ζωγραφική, τη μουσική.
Τα νέα πανεπιστημιακά τμήματα.
Οι ιδιαίτερες ιστορίες των περιοδικών.
Η νέα κριτική, φιλοσοφικές και κοινωνικοεπιστημονικές διαστάσεις, νέα υποδείγματα, νέα προβληματική.
Οι στήλες κριτικής τέχνης των εφημερίδων, τα ΜΜΕ, οι δικτυακοί τόποι – ιδιοτροπίες του λόγου τους.
Διακυβεύσεις της δημόσιας παρουσίας των διανοουμένων και των επιστημόνων.

Προβληματική

Αντικείμενο του εργαστηρίου αποτελεί η οριοθέτηση του πεδίου στο οποίο μπορεί να κινηθεί η κατανόηση της κριτικής δημοσιότητας στον ελληνόφωνο γλωσσικό-πολιτιστικό χώρο σήμερα. Ειδικότερα απασχολεί η διαμόρφωση των όρων κάτω από τους οποίους συγκροτείται ο λόγος των θεωρητικών επιστημών – επιστημών του ανθρώπου, τόσο ως εσωτερική πορεία ρευμάτων ιδεών ή σχετικά αυτόνομων εννοιακών συναφειών, όσο και πολύ περισσότερο ως σχέση μεταξύ των επιστημονικών λογοθετικών πρακτικών και της εξωτερικής πραγματικότητας στην οποία εγγράφονται.

Υπό αυτό το πρίσμα, ιδιαίτερη θέση κατέχει το διακύβευμα κατοχύρωσης ενός επιστημονικού κλάδου και των αντίστοιχων λόγων στο φάσμα των άλλων κλάδων ειδικότερα αλλά και στη δημόσια σφαίρα γενικότερα. Η προσέγγιση της συγκρότησης αυτής της τελευταίας βρίσκεται στον ελληνικό χώρο σε εμβρυακό ακόμη στάδιο, ώστε να λείπουν οι επεξεργασίες που θα παρείχαν ένα πλαίσιο αναφοράς. Η επιλογή, ωστόσο, θεματοποίησης της επί μέρους περιοχής της δημοσιότητας που αφορά στις θεωρητικές επιστήμες και την αλληλεπίδραση τους με τον ευρύτερο δημόσιο χώρο φιλοδοξεί από τη μία να συμβάλλει στην διερεύνηση του από αυτήν τη σκοπιά και από την άλλη να προωθήσει την αυτοκατανόηση των θεωρητικών επιστημών, τη θεώρηση της ιστορίας τους και της διάδρασης μεταξύ τους. Είτε κάποιες από αυτές, όπως η ιστορία και η φιλολογία έχουν μακρά παρουσία στην Ελλάδα και έχουν διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο στα δημόσια πράγματα, είτε βρίσκονται ακόμη στα αρχικά στάδια της εξέλιξής τους, ζητούμενο του εργαστηρίου αποτελεί η ένταξή τους σε ένα κοινό πλαίσιο στο οποίο να μπορεί να εξετασθεί η παραγωγή, η κριτική και η λειτουργία του επιστημονικού λόγου ως δημόσιας υπόθεσης.

Τα επί μέρους ζητήματα που αναφέρονται στο πρώτο μέρος, χωρίς βέβαια να καλύπτουν εξαντλητικά το εν λόγω πεδίο έρευνας, αποσκοπούν, μέσω της ομαδοποίησής τους, στη διαμόρφωση προτάσεων που πραγματεύονται μία πλευρά αυτού του πεδίου. Οι προτάσεις που ακολουθούν είναι αυτονόητο ότι επιδέχονται συμπληρώσεις, μετατροπές ή απλώς περαιτέρω συγκεκριμενοποίηση:

το ιστορικό βάθος της διαμόρφωσης των θεωρητικών επιστημών και των διαφοροποιήσεων μεταξύ τους
η εγγραφή του επιστημονικού λόγου στην ευρύτερη σφαίρα της δημοσιότητας, η εργαλειοποίηση του από αυτήν ή και η επίδρασή του σε αυτήν
η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ της αυτόνομης εξέλιξης τω επιστημονικών εννοιολογήσεων και του προσδιορισμού τους από εξωτερικούς παράγοντες (πολιτικούς,, κοινωνικής σύνθεσης ή σύνθεσης φύλου του επιστημονικού δυναμικού, ευρύτερους παράγοντες θέσμισης ή διαχείρισης του μορφωτικού κεφαλαίου κλπ).
η διερεύνηση των προσδιορισμών που ενέχονται στους ζωτικούς χώρους άσκησης επιστημονικής δραστηριότητας, δηλ. σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα τα πανεπιστήμια, η σχετική αδυναμία θεσμικής κατοχύρωσης, χρηματοδότησης κλπ. εκτός των πανεπιστημίων και αντίστοιχα στους χώρους και τα μέσα διεξαγωγής επιστημονικού διαλόγου (περιοδικά, συνέδρια, σεμινάρια κλπ). Η ανακατάταξη όλων αυτών στα πλαίσια της νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης της εκπαίδευσης και της έρευνας.
η εξέταση, μέσω της εξέτασης συγκεκριμένων παραδειγμάτων, του ερωτήματος σχετικά με τη θέση του ελληνικού χώρου στο διεθνή καταμερισμό της επιστημονικής εργασίας και την αναδιάταξή του μετά το 1990. Ειδικότερα, τίθεται το ερώτημα, από ποια άποψη προωθείται και από πια άποψη αναστέλλεται η αυτόχθονη καλλιέργεια του επιστημονικού λόγου ως αποτέλεσμα της εν λόγω θέσης, χωρίς προφανώς αυτή να εκλαμβάνεται ως άμεσο απότοκο του ρόλου του οικονομικού καταμερισμού ή των πολιτικών προσανατολισμών στην ελληνική κοινωνία. Ταυτόχρονα θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο ότι παθογένειες, καθυστερήσεις κλπ δεν μπορεί να ανάγονται σε θεωρίες ευρύτερης εξάρτησης του ελληνικού χώρου και είναι απαραίτητη η εξέταση των εσωτερικών παραγόντων και αιτίων που αποτελούν την πηγή φαινομένων στρέβλωσης ή ανεπάρκειας της επιστημονικής δραστηριότητας. Σε αυτά τα πλαίσια μπορούν να θεματοποιηθούν και μεθοδολογικά ζητήματα που αφορούν στη δυνατότητα να θεωρηθούν οι ποικίλες εκφάνσεις της δημοσιότητας υπό κανονιστικό πρίσμα, ενώ αναδεικνύεται παράλληλα η ανάγκη νέων εργαλείων ή εννοιολογήσεων που παρέχουν πρόσβαση στα υπό συζήτηση φαινόμενα.
Σε αυτήν την προοπτική αναστοχασμός της φύσης των ασυγχρονιών στη διαμόρφωση επιστημονικών πεδίων και κλάδων ή πειθαρχιών στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή τη Β. Αμερική, ιδιαίτερα μετά το 1974. Από την ίδια άποψη, εξέταση της λειτουργίας που είχε -και έχει εκ νέου με άλλους όρους και πρόσημα- η πίεση την οποία ασκούν η παράδοση και η ιστορία στις ποικίλες εκδοχές πρόσληψης και επικαιροποίησής τους πάνω σε μία σε μεγάλο βαθμό ετερόφωτη επιστημονικότητα.
Στην ελληνική δημοσιότητα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η δύσκολα οροθετήσιμη περιοχή που βρίσκεται μεταξύ επιστημονικής πραγματείας και αρθρογραφίας σε περιοδικές εκδόσεις και εφημερίδες με ευρύτερη απεύθυνση. Με αντικείμενο κυρίως την πολιτική ή κοινωνική κριτική, η τελευταία έχει μεν μία μακρά παράδοση πίσω της καθώς για πάνω από έναν αιώνα συνιστούσε το κύριο ίσως μέσο έκφρασης των ελλήνων λογίων. Δεν έπαψε μάλιστα να χαρακτηρίζει, παρά τα διαφορετικά πρόσημα, το προφίλ των υποκειμένων της κατά τη μετάβαση από το λόγιο στον διανοούμενο την εποχή του μεσοπολέμου. Ενώ είχε διαδραματίσει έναν ιδιαίτερο ρόλο στη διαμόρφωση των πνευματικών συντεταγμένων της μεταπολίτευσης, παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια μία ένταση που επανακαθορίζει άρρητα την κατανόηση της δραστηριότητας και της θέσης του κριτικού λόγου τόσο από την πλευρά του πομπού όσο και του δέκτη σε ολόκληρο το φάσμα πολιτικών προσανατολισμών και θεωρητικών κατευθύνσεων. Ως πεδίο όπου διασταυρώνονται πολλαπλές εντάσεις αναδεικνύεται σε προνομιακό ίσως ζήτημα στο οποίο συμπυκνώνονται πολλά από τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του εργαστηρίου

Δημήτρης Καρύδας, Γεράσιμος Κουζέλης

Το πρόγραμμα:

τοπικά ιε΄
Eργαστήριο Απολλωνίας
30 Αυγούστου – 1 Σεπτεμβρίου 2012

Πέμπτη 30 Αυγούστου

Πρωί, 11:30 - 14:30
 
Όροι και Ερωτήματά

Δημήτρης Καρύδας και Γεράσιμος Κουζέλης, Κριτική και δημοσιότητα: εισαγωγικές διευκρινίσεις.
Φωτεινή Βάκη, Η δημοσιότητα ως δημόσια χρήση του Λόγου.
Αναστασία Μαρινοπούλου, Η δημόσια σφαίρα στον Χάμπερμας: σημειώσεις πολιτικής στον 20ο και 21ο αιώνα.
Γιώργος Σαγκριώτης, Ιδιωτική δημοσιότητα. Ανατροπές και παραμορφώσεις σε μια αστική έννοια.
Κύρκος Δοξιάδης, Κριτική και δημοκρατία: κάποιες σκέψεις.

Απόγευμα, 18:00 - 20:30

Ιστορικότητες

Νάσια Γιακοβάκη, Ο Ερμής ο Λόγιος, οι απαρχές της ελληνικής δημοσιότητας και η γενεαλογία των
περιοδικών γνώμης.
Βαγγελης Καραμανωλάκης, Θεσμοί, ιστοριογραφία και κριτικός λόγος στη μεταπολίτευση.
Γιώργος Βάρσος, Σκέψεις για το παράδειγμα Λορεντζάτου.
Σωζήτα Γκουντούνα, un/inhabited - α/κατοίκητο.


Παρασκευή 31 Αυγούστου

Πρωί, 10:30 - 14:00

Επιστήμες και Δημοσιότητα

Μαρίνα Μαροπούλου, Ιδιωτική συμπεριφορά – δημόσιο έγκλημα.
Φωτεινή Τσιμπιρίδου και Μιχάλης Μπαρτσίδης, Περί αξιοπρέπειας: λόγοι και πρακτικές, γνώση και 
εμπειρίες εν μέσω νεοφιλελεύθερης κυβερνητικότητας
Μαρία Πουρνάρη, Η μαρτυρία ως δημόσιο κριτήριο της γνώσης.
Ιφιγένεια Μουλίνου, Ενεργή παρέμβαση του επιστήμονα σε θεσμικούς χώρους: επιστημολογικά και 
κοινωνικά διακυβεύματα.
Γιάννης Σταυρακάκης, Το παράδειγμα του «πολιτισμικού δυϊσμού» στις κοινωνικές επιστήμες: 
μετεξελίξεις και διακυβεύματα. 

Απόγευμα, 17:00 - 20:30

Λόγοι και κοινότητες

Δημήτρης Καρύδας, Θεωρητικοί λόγοι στην Ελλάδα: μορφολογία της ασυνέχειας.
Γεράσιμος Στεφανάτος, Η μετεμφύτευση της ψυχανάλυσης στον ελληνικό χώρο και στον δημόσιο διά-λογο. 
Ορέστης Κωνσταντάς και Χρύσα Λέκκα, Οι ελληνικές συμμετοχές στη μπιενάλε αρχιτεκτονικής της 
Βενετίας (1990-σήμερα).
Βασιλική Παππή, Η κοινότητα των Ελλήνων κοινωνιολόγων και το εισαγωγικό εγχειρίδιο κοινωνιολογίας.
Γεράσιμος Κουζέλης, Αυταρχική δημοσιοποίηση: θέσεις για τις κοινωνικές επιστήμες στην Ελλάδα. 


21:30 [Ραμπαγάς] 

Σαν παλιά μπουάτ

Νικόλας Τσαφταρίδης πιάνο, Κατερίνα Βασιλείου, τραγούδι


Σάββατο 1 Σεπτεμβρίου

Πρωί, 10:30 - 13:30

Δημόσιες Υποθέσεις [Ι]

Αντιγόνη Παρούση και Βασίλης Τσελφές, Συζητώντας για τις εκπαιδευτικές, διδακτικές και μαθησιακές,
πρακτικές: Η αυτοποιητική διάσταση του κριτικού λόγου
Σταύρος Κατσανέβας, «Aποκλείεται να μην έρθουν τα σκάνδαλα, μα αλίμονο σ'εκείνον μέσω του οποίου 
έρχονται»(κατά Λουκά 17,1): Παρατηρήσεις, για την πρόσφατη πλανητική διένεξη γύρω από την  ταχύτητα
του νετρίνου
Σταύρος Σταυρίδης, Ο λόγος για την πόλη σήμερα: διερευνώντας τα όρια μιας δημόσιας κριτικής.
Γιάννης Μίχος, «The world is independent of my will» ή «ο Λαός μπορεί ότι θέλει»;

Απόγευμα, 18:00 - 20:30

Δημόσιες Υποθέσεις [ΙΙ]

Παντελής Μπασάκος, Η παρουσία της φιλοσοφίας στην ευρύτερη δημοσιότητα μεταπολεμικά.
Γιώργος Φουρτούνης, Η σύγκρουση για το ελληνικό πανεπιστήμιο και τα διακυβεύματά της: δημοσιότητα 
και κριτική.
Νικόλας Τσαφταρίδης, Ο δημόσιος διάλογος των οργανοποιών στο διαδίκτυο.

21:30 [Ραμπαγάς]

Yiannis Papanastasiou quartet - featuring Emily Kritikou
Γιάννης Παπαναστασίου άλτο σαξόφωνο, Κώστας Γιαξόγλου πιάνο, Χάρης Μέρμηγκας μπάσο, 
Θάνος Χατζηαναγνώστου κρουστά, Έμιλυ Κρητικού, τραγούδι.


Το εργαστήριο υλοποιήθηκε 
με την υποστήριξη του Δήμου Σίφνου